سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی ملایر 125
درباره خطرهای اشتعال پذیری اسباب بازی اطلاعات کمی در دسترس است . ریسک های پیش بینی شده و احتمالی مورد توجه بسیار قرار گرفته ولی به واقعیت های موجود توجه آنچنانی نشده است .
بیش از ۸۰درصد از کودکانی که در آتش سوزی می میرند، به علت خفگی از دود ۱ آتش است . این استاندارد گرچه کاملا درباره اشتعال پذیری مواد می باشد ولی به مسئله خفگی ناشی از دود آتش نپرداخته است . درصد مواد قابل احتراق اسباب بازیها در پیرامون بچه ها در مقایسه با موادی که در وسایل زندگی مثل پرده ، فرش ، مبلمان ، وسایل خواب و غیره به کار رفته است ، آن چنان مهم نمی باشد.
در این استاندارد به برخی موارد توجه شده است . به طور کلی هر ماده ای اگر برای مدت زمان کافی در معرض منبع افروزش مناسب قرار گیرد آتش گرفته و می سوزد بنابراین اقلام اسباب بازیها در گروه های زیر طبقه بندی شده است .
الف : لباسهای خاص اجرای برنامه های نمایشی ، به ویژه شنل ، کلاه ، لباسهای نرم و گشاد و پوشاک دیگر.
ب : چادر، خیمه ، خانه های عروسکی که بچه هنگام بازی ممکن است وارد آن شود.
ج :اسباب بازیهای نرم و توپر که بچه ها آنها را در آغوش می گیرند.
د : انواع ماسک ، کلاه گیس و امثال آنها.
خطراتی که در این موارد عنوان می شوند به این علت است که بچه ها بااین گونه اسباب بازیها دائمأ در تماس می باشند. اگر این مواد آتش بگیرند و بسوزند سرعت انتشار شعله باید به اندازه ای باشد که بچه پیش از آنکه صدمه ای جدی ببیند بتواند اسباب بازی را از خود دور کند یا آن را کنار گذارد یا لباسهای نمایشی را از تن درآورد.
۱– ۱– هدف از تدوین این استاندارد تعیین ویژگیهای کلی انواع اسباب بازیها و همچنین ویژگیهای مخصوص و روشهای آزمون اسباب بازیهای مشروح زیر که خطر آتش سوزی آنها نسبت به سایر اسباب بازیها بیشتر است ، می باشد.
الف – کلاه گیس ، ریش ، سبیل ، ماسک و دیگر تولیداتی که با مو، پشم یا کرک و غیره بوده و برای استفاده روی سر و صورت بچه است .
ب – لباسهای محلی و نمایشی شامل آنهایی که بچه ها می پوشند یا به سر می گذارند (به جز کلاههای فانتزی کاغذی و محصولاتی که در بند ۴–۲مشخص شده است.
ج – اسباب بازیهایی که بچه وارد آن می شود (مثل خانه عروسکی ، جایگاه نمایش عروسکی ).
د – اسباب بازیهای نرم و توپر که رویه آنها پشمدار، مودار، کرکدار یا پارچه ای است به جز عروسک هایی که بدنی نرم دارند ودست و پا و سر آنها بطور کامل از مواد پلاستیک (مثل پلی مرهای غیرنساجی ) است .
در این استاندارد تعاریف زیر به کار می رود.
۲– ۱– اشتعال پذیری :
قابلیت سوختن یک ماده یا یک کالا با شعله ، به هنگام قرار گرفتن در شرایط آزمون مشخص شده .
۲– ۲– خرده آتش ۲ :
موادی که از نمونه مورد آزمایش در خلال آزمایش جدا شوند و همان طور که می افتند به سوختن ادامه دهند.
۲– ۳– خودخاموشی ۳:
نمونه مورد آزمایش شعله ور می شود ولی قبل از رسیده منبع آتش بعدی خاموش می شود (بند ۳–۴ ملاحظه شود).
۲– ۴– نمونه معرف :
مواد خاصی که عینا در اسباب بازی به کار رفته است . هرجا که مقدار کافی برای تهیه یک آزمونه کامل با ابعاد ۶۰۰*۸۰میلیمتر موجود نباشد، آن ماده مورد آزمایش مربوطه (آزمایش لباسهای نمایشی ) قرار نمی گیرد.
۲– ۵– مو :
هر ماده ای که بعنوان مو در اسباب بازی به کار رفته است (بند ۳– ۲ملاحظه شود).
۲– ۶– اسباب بازیهای نرم و توپر :
اسباب بازیهایی هستند که بدنه آنها از پارچه یا مواد مودار، پشمدار و کرک دار است و داخل آنها از مواد نرمی (نظیر تکه های پلی استایرن منبسط شده ، الیاف پلی استر یا فوم پلی اورتان ) پر شده است و قابلیت فشرده شدن با دست را دارند. این اسباب بازیها می توانند با لباس یا بدون لباس باشند.
۲– ۷– گسترش سریع شعله در سطح (آتش گیری سطحی ):انتشار سریع شعله در سطح یک ماده است بدون آنکه ساختار اصلی ماده در آن لحظه بسوزد.
۳– ۱– ویژگیهای عمومی :
مواد زیر نباید در ساخت اسباب بازی به کار رود.
۳– ۱– ۱– سلولوئید (سلولز نیترات ) و موادی که در هنگام آتش سوزی خاصیت مشابه دارند (به جز مواردی که در رنگ و جلا مصرف می شوند).
۳– ۱– ۲– مواد پرزدار که در تماس با شعله دچار آتش گیری سطحی می شوند.
همچنین اسباب بازیها نباید حاوی گازهای اشتعال زا، مایعات با اشتعال پذیری خیلی زیاد و مایعات با اشتعال پذیری زیاد و مایعات و جامدات قابل اشتعال باشند مگر اینکه تحت شرایط زیر عرضه شوند:
۳– ۱– ۳– مایعات اشتعال پذیر در محفظه های مهر و موم شده به مقدار حداکثر ۱۵میلی لیتر در هر محفظه .
۳– ۱– ۴– مایعات با اشتعال پذیری خیلی زیاد و مایعات اشتعال زاد که در لوله های موئینه وسایل نوشتنی به کار می روند.
۳– ۱– ۵– مایعات اشتعال پذیر با ویسکوزیته بیش از ۱۰-۶ m۲/s*۲۶۰ برابر با زمان گرانروی بیش از ۳۸ثانیه وقتی طبق استاندارد …۴. با استفاده از پیمانه شماره ۶مورد آزمایش قرار گیرند.
۳– ۱– ۶– مایعات با اشتعال پذیری زیاد در محصولات مشخص شده در استاندارد …۵ .
یادآوری – گروه های فوق الذکر برای مواد طبق استاندارد …۶ .مربوط به طبقه بندی ، بسته بندی و برچسب گذاری مواد خطرناک است طبقه بندی شده اند.
۳– ۲– سبیل ، ریش ، کلاه گیس ، ماسک و دیگر کالاهایی که با مو، کرک و ضمائم دیگری (مثلا نوارهای کاغذی ) برای پوشش سر و صورت به کار می رود:
۳– ۲– ۱– در مواردی که این مواد (مو، کرک و …) ۵۰میلی متر یا بیشتر از سطح کالا پیش آمده باشد وقتی طبق بند ۴– ۵مورد آزمایش قرار می گیرند بعد از دور ساختن یا خاموش کردن منبع آتش ، شعله نباید بیش از ۲ثانیه دوام بیاورد.
اگر آتش سوزی رخ داد حداکثر طول باقیمانده از مو، کرک و سایر ضمائم باید:
الف : زمانی که طول اولیه ۱۵۰میلی متر یا بیشتر است ، مقدار باقیمانده از ۵۰درصد نسبت به بلندترین طول اولیه کمتر نباشد.
ب : زمانی که طول اولیه کمتر از ۱۵۰میلی متر است ، مقدار باقیمانده از ۲۵درصد از بلندترین طول اولیه کمتر نباشد.
هنگام آزمایش موهای فری وسیله بازی ، طول موها به همان شکلی که برای فروش عرضه می شود (مثلا با چین های بافته شده یا نشده ) مانند طول موهای صاف محاسبه می شود.
۳– ۲– ۲– ریش ، سبیل ، کلاه گیس ، ماسک ها و سایر اسباب بازیهایی که روی سر و صورت می گذارند و دارای مو، پشم ، کرک یا سایر ضمائم ، (نظیر نوارهای کاغذی ) می باشند به جز آنهائی که برای نگهداری و حفظ اسباب بازی در سر به کار می رود و بلندی آنها کمتر از ۵۰میلی متر است هنگام آزمایش طبق بند ۴– ۶زمان شعله ور شدن آنها بعد از دور کردن منبع آتش نباید بیش از ۲ثانیه باشد. حداکثر ابعاد قسمت سوخته نمونه نباید بیش از ۷۰میلی متر از نقطه قرار گرفتن شعله باشد. ماسک هایی که قسمتی از آنها مقوایی است و روی آنها کرک ، مو یا ضمائم مشابهی متصل نشده است (به جزء ضمائمی که برای نگهداری و حفظ اسباب بازی در سر به کار رفته اند) از این قاعده مستثنی هستند. آن گروه از این گونه ماسک ها که فاصله بین چشمها تا بالاترین نقطه ماسک از ۱۳۰میلی متر بیشتر است مشمول مقررات این بند می شوند.
۳– ۳– لباسهای نمایشی همراه وسایلی که برای پوشش سر و صورت استفاده می شود و اسباب بازیهایی که بچه ها می پوشند (به غیر از کالاهایی که در بند ۳– ۲ذکر شده و کلاه های کاغذی ):
چنانچه این نوع اسباب بازیها طبق بند ۴– ۷مورد آزمون قرار گیرند سرعت انتشار شعله باید کمتر یا مساوی ۳۰میلی متر در ثانیه باشد.
اگر سرعت انتشار شعله بین ۱۰تا ۳۰میلی متر در ثانیه باشد لازم است روی اسباب بازی و جعبه آن جمله هشدار دهنده زیر نوشته شود:
“هشدار! دور از آتش نگهداری شود”
۳– ۴– اسباب بازی هایی که کودک وارد آن می شود:
چنانچه نمونه قابل ارائه ، طبق بند ۴– ۷مورد آزمایش قرار گیرد سرعت انتشار شعله باید کمتر یا مساوی ۳۰میلی متر در ثانیه باشد.
اگر در نمونه سرعت انتشار شعله از ۲۰میلی متر در ثانیه بیشتر باشد در این صورت خرده آتش نباید وجود داشته باشد (بند ۲– ۲ملاحظه شود).
اگر نمونه قابل ارائه ، از نوع خود خاموشی است (به بند ۲– ۳مراجعه شود) می تواند مورد قبول واقع شود.
در صورتیکه سرعت انتشار شعله بین ۱۰تا ۳۰میلی متر در ثانیه باشد، باید روی اسباب بازی و جعبه آن جمله هشدار دهنده زیر نوشته شود :
” هشدار! دور از آتش نگهداری شود”
۳– ۵– اسباب بازی های نرم و توپر:
اسباب بازیهای نرم و توپر [به جز آن گروه از اسباب بازیهایی که سر و دست و پاهایشان از مواد پلاستیکی (مثل پلی مرهای غیرنساجی ) نمی باشد] که دارای سطح پرزدار (مثل پارچه پرزدار یا پولاش ۷ ، پوست مصنوعی ) یا سطح پارچه ای هستند، وقتی طبق بند ۴– ۸مورد آزمایش قرار می گیرند، سرعت انتشار شعله در سطح آنها نباید از ۳۰میلی متر در ثانیه بیشتر باشد.
اسباب بازیها باید به همان شکلی که به بازار عرضه می شوند با لباس یا بدون لباس (چنانچه در آوردن لباس سبب صدمه رساندن به لباس یا اسباب بازی نشود) مورد آزمایش قرار گیرند.
ویژگیهای این بند در مورد اسباب بازیهایی که ابعاد آنها ۱۵۰میلی متر یا کمتر است کاربرد ندارد.
بندهای ۴– ۲تا ۴– ۴در ارتباط با روش های آزمایش شرح داده شده در بندهای ۴– ۵تا ۴– ۸می باشد.
۴– ۱– آماده سازی نمونه و شرایط اتاق آزمون :
قبل از هر آزمایش ، اسباب بازی و نمونه باید حداقل ۲۴ساعت در محیطی که دمای آن ۲۰±۵ درجه سلسیوس و رطوبت آن ۶۵±۵ درصد است قرار داده شود.
برای تامین ایمنی کارکنان و انجام خوب آزمایش ، سرعت حرکت هوای اتاق آزمون در لحظه شروع آزمایش باید کمتر از ۰/۲میلی متر در ثانیه باشد و تحت تاثیر کارکردن وسایل مکانیکی قرار نگیرد. حجم هوای اتاق آزمون نباید به علت شدن درصد اکسیژن تغییر کند. وقتی از اتاقک آزمایشی استفاده می کنید که جلوی آن باز است اطمینان حاصل کنید که نمونه مورد آزمایش در فاصله حداقل ۳۰۰میلی متری دیواره های اتاق قرار دارد. در طول آزمایش دمای اتاق را بین ۱۰تا ۲۰درجه سلسیوس و رطوبت نسبی فضای آن را بین ۱۵تا ۸۰درصد ثابت نگهدارید.
نمونه را در عرض دو دقیقه پس از خروج از محیط آماده سازی مورد آزمایش قرار دهید.
۴– ۲– شعله آزمایش :
شعله لازم برای آزمایش را به کمک مشعلی که در استاندارد …۸ . شرح داده شده و با استفاده از گاز بوتان / پروپان با هر نسبت مناسب ، به دست آورید.
طول شعله را با قرار دادن مشعل به طور عمودی از انتهای فوقانی لوله مشعل تا بالای شعله اندازه گیری کنید.
۴– ۳– عملیات مقدماتی آزمایش برای پوشاک نمایشی و اسباب بازیهایی که کودک وارد آن می شود:
تمام آزمونها باید در مورد هر اسباب بازی جدید یا نمونه هایی از آن که برای اولین بار معرفی می شود انجام گیرد. اگر سازنده :
– تاکید کند که اسباب بازی شسته نشود، نمونه را نباید قبل از آزمایش شست یا در آب خیس کرد.
– برای تمیز کردن و یا شستن اسباب بازی روش خاصی پیشنهاد کند، باید طبق توصیه سازنده عمل شود.
– درباره تمیز کردن و شستن وسیله بازی شیوه خاصی ذکر نکند، نمونه باید قبل از انجام آزمایش مطابق روش زیر شسته شود.
اسباب بازی را در ظرف پرازآبی که حجم آن حداقل ۲۰برابر جرم اسباب بازی و دمای آن C°۲۰ است قرار دهید. بگذارید ده دقیقه بماند. آن را از آب خارج کنید و بگذارید آب آن بچکد. دوبار این کار را تکرار کنید سپس به مدت ۲دقیقه با آب مقطر آبکشی کنید. اسباب بازی را از آب مقطر خارج کرده و با روش مناسب و یا طبق دستور کار ارائه شده با اسباب بازی آن را خشک کنید. اگر سطح اسباب بازی پرز دارد تا حد امکان ظاهر آن را به صورت اولیه درآورید.
۴– ۴– آزمایشهای مربوط به ریش ، سبیل ، ماسک و سایر اسباب بازیهایی که روی سر صورت می گذارند و دارای مو و یا سایر موادی هستند که به آن متصل شده اند و از سطح اسباب بازی بیش از ۵۰میلی متر جلو آمده اند :
طول مو، پرز و دیگر مواد چسبیده به اسباب بازی را اندازه گیری کنید. تا آنجا که امکان دارد اسباب بازی را طوری قرار دهید که قسمت اعظم پرز، مو و ضمائم دیگر به صورت عمودی و یا تقریبأ عمودی آویزان شود. مشعلی را که ارتفاع شعله آن ۲۰±۲میلی متر است مدت ۲ثانیه به پایین ترین لبه پرز، مو و یا مواد دیگری که با اسباب بازی چسبیده است نزدیک کنید، طوری که شعله ۱۰میلی متر در مو یا پرز نفوذ کند. اگر مو یا پرز آتش گرفت مدت سوختن با شعله را اندازه گیری کنید و حداقل طول پرز، مو و ضمائم باقیمانده را اندازه گیری نمائید.
۴– ۵– آزمایش مربوط به ریش ، سبیل ، کلاه گیس ، ماسک و سایر اسباب بازیهایی که روی سر و صورت می گذارند و مو یا سایر ضمائم آنها کمتر از ۵۰میلی متر از سطح کالا جلو آمده است :
اسباب بازی را به حالت عمودی قرار دهید.
مشعلی را که ارتفاع شعله آن در حالت عمودی ۲۰±۲میلی متر است را در زاویه ۴۵درجه قرار دهید. شعله آزمایش را مدت ۵ثانیه در تماس با اسباب بازی طوری قرار دهید که شعله حداقل ۲۰میلی متر بالاتر از پایین ترین قسمت لبه اسباب بازی تماس پیدا کند و فاصله میان انتهای مشعل (این فاصله باید از انتهای مشعل و در مرکز آن اندازه گیری شود) تا سطح اسباب بازی ۵±۱ میلی متر باشد.
اگر اسباب بازی شعله ور شد، زمان سوختن با شعله و حداکثر فاصله بین لبه بالایی سطح سوخته شده و نقطه تماس شعله را اندازه گیری کنید.
۴–۶– آزمایش لباسهای نمایشی و اسباب بازیهایی که کودک وارد آن می شود:
وسیله نگاهدارنده نمونه متشکل از دو صفحه فلزی Uشکل است به ابعاد داخلی ۸۰*۶۰۰میلی متر. نمونه را روی صفحه فلزی اولی بگذارید و سپس صفحه دومی را روی آن قرار دهید بطوریکه نمونه ثابت و محکم شود. پارچه اضافی دور تا دور قاب را لب به لب ببرید (شکل ۱ملاحظه شود) صفحه U شکل رویی دارای نقاط اتصال در ۵۰میلی متری انتهای باز و نقاط اتصال دورتری در ۵۵۰میلی متری انتهای باز است .
سر یک نخ صد در صد پنبه ای (نخ سفید مرسریزه با چگالی خطی ۵۰تکس ) را دور یکی از اتصالها محکم کرده و سپس سر دیگر آن را پس از عبور از روی پارچه از طریق وسیله ای که بریده شدن نخ را نشان دهد به اتصال مقابل محکم کنید.
یادآوری – ممکن است اتصال مستقیم به زمان سنج یا به یک وسیله قابل رؤیت نظیر افتادن وزنه ها باشد طبق روش فوق به دو اتصال بالایی هم نخ بسته می شود.
فاصله نخها تا سطح نمونه باید در محدوده ۲میلی متر باشد. یک نمونه از اسباب بازی ببرید و بهمان ترتیب که در اسباب بازی قرار گرفته است مورد آزمایش قرار دهید (به عنوان مثال : ترتیب قرار گرفتن در جهت طول ساق شلوار هنگامی که بچه ایستاده است ). منبع افروزش باید به ماده ای که قابلیت اشتعالش از همه مواد نمونه بیشتر و قبلا تعیین شده است نزدیک شود. نمونه را که در چهارچوب Uشکل است طوری قرار دهید که با افق زاویه ۴۵درجه بسازد.
مشعل را به حالت عمودی و با شعله ای به ارتفاع ۴۰±۳میلی متر به لبه نمونه طوری نزدیک کنید که فاصله بین لبه نمونه و بالای شعله ۳۰±۲میلی متر باشد. مشعل را در همین حالت بمدت ۱۰±۱ثانیه نگه دارید.
در خلال آزمایش دقت کنید در سطح نمونه شعله ای ایجاد می شود یا خیر.
سرعت انتشار شعله را با اندازه گیری فاصله زمانی بریده شدن دو نخ علامت گذاری شده که در اثر سوختن بریده و جدا می شوند، تعیین کنید.
اگر ماده مورد آزمایش در مدت زمان ۱۰±۱ثانیه آتش نگرفت آزمایش را ادامه نداده و فرض کنید که ماده مورد قبول است .
اگر دو روی سطح ماده یکسان نیست هر دو روی نمونه را آزمایش کنید.
۴–۷– آزمایش مربوط به اسباب بازی های نرم و توپر:
اسباب بازی را به حالت عمودی (مثلا سر اسباب بازی در بالا باشد) قرار دهید.
یادآوری – اگر ترتیب قرار گرفتن اسباب بازی بیش از یک حالت است پیچیده ترین حالت باید انتخاب شود.
مشعلی را که ارتفاع شعله آن ۲۰±۲میلی متر است تحت زاویه ۴۵درجه نسبت به افق مدت ۳ثانیه به اسباب بازی نزدیک کنید طوری که فاصله بین لبه مشعل و اسباب بازی حدود ۵میلی متر باشد و بین ۲۰ تا ۵۰میلی متر بالاتر از لبه پایینی ماده ای که قابلیت اشتعالش از همه مواد نمونه بیشتر است (و از قبل تعیین شده است ) در آتش قرار گیرد.
بعد از دور کردن شعله ، فاصله زمانی گسترش شعله را در سطح اسباب بازی از نقطه تماس شعله تا لبه بالایی تعیین کنید.