سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی ملایر 125
اشاره: آسانسور وسیله‌ای است در ساختمان که برای جابه‌جایی مسافر یا کالا، بین طبقات ساختمان‌های چندطبقه الزاماً مورد استفاده قرار می‌گیرد. شهرنشینی مخصوصاً زندگی در کلان‌شهرها ناگزیر به سکنی گزیدن در ساختمان‌های چندطبقه را ایجاد می‌نماید. البته این گونه از زندگی و عدم آسانسور در ساختمان خود به معضلی جدی تبدیل خواهد شد. در نوشتار حاضر به نقش آسانسور، رعایت نکات ایمنی در آن و اهمیت وجود و عدم سیستم‌های قابل اطمینان آسانسور پرداخته شده که امید است قابل توجه استفاده کنندگان از این وسیله قرار بگیرد.
مقررات ایمنی ترمز آسانسور
در صورت قطع برق و یا قطع برق سیستم کنترل، سیستم ترمز آسانسور باید به طور اتوماتیک عمل کند، لذا از ترمزهای اصطکاکی الکترومغناطیسی استفاده می‌شود. اگر کابین با ۱۲۵% بار نامی خود با سرعت معمول خود حرکت کند، ترمز‌ها باید قادر به توقف کامل سیستم باشند و بلافاصله سیستم را در حالت ساکن نگه دارند.
– ترمز باید توسط فنرهای فشاری و یا نیروی وزن عمل کند.
– ترمز توسط الکترومغناطیس و یا الکتروهیدرولیک باید باز شود.
– اگر جریان برق قطع شود باید حداقل دو وسیله مستقل الکتریکی کنترل کننده داشته باشد.
– در صورت قطع جریان برق، ترمز باید بلافاصله عمل نماید.
– ترمز باید طوری طراحی شده باشد که توسط دست بتوان آن را باز کرد و با فشار دایمی توسط یک نفر این ترمز باز بماند.
مقررات ایمنی سیستم محرکه
۱- هر آسانسور باید حداقل یک سیستم محرک مخصوص به خود داشته باشد.
۲- حرکت دادن آسانسور به دو روش مجاز است.
الف) سیستم اصطکاکی: با استفاده از سیم بکسل و فلکه و وزنه تعادل (By traction)
ب) سیستم مستقیم: این سیستم چه از نوع وینچی بدون وزنه تعادل و چه از نوع فقط برای سرعت‌های کمتر از -۰-۶۳ متر بر ثانیه مجاز است. (Positiv drive)
۳- آسانسور باید مجهز به سیستم ترمزی باشد که در مواقع قطع منبع تغذیه موتور اصلی و یا مدارهای فرمان به صورت خودکار سیستم متحرکه را متوقف نماید.
۴- سیستم ترمز باید یک ترمز الکترومکانیکی (اصطکاکی) داشته باشد.
۵- سیستم ترمز باید بدون هیچ گونه تأخیری پس از قطع مدار بازکننده ترمز، عمل نماید. (دیود یا خازنی که به طور مستقیم به ترمینال سیم‌پیچی ترمز متصل است به عنوان یک وسیله تأخیر دهنده محسوب نمی‌شود)
۶- فشار کفش‌های ترمز باید توسط نیروی فنر تأمین شود.
۷- ترمز باید دارای حداقل دو کفشک با لنت‌های نسوز باشد که روی دیسک یا استوانه عمل می‌کنند.
۸- استفاده از ترمز نواری ممنوع است.
۹- وجود چرخ طیار یا وسیله دیگری برای رساندن کابین در حالت اضطراری تا سر طبقه ضروریست.
۱۰- برای قسمت‌های گردنده در دسترس با سطح ناصاف نظیر زنجیرها، چرخ زنجیرها، و چرخ دنده‌ها بایستی حفاظت مؤثری پیش‌بینی شود.
۱۱- کلیه اجزاء گردنده با سطح صاف بایستی به رنگ زرد باشد.
سیستم تعلیق کابین و مکانیزم تعادل
کابین و وزنه‌های تعادل:
کابین و وزنه‌های تعادل توسط سیم بگسل‌های فولادی معلق نگاه داشته می‌شوند. سیم بگسل‌های آسانسور به بالای یوک کابین متصل می‌شوند. یک وسیله اتوماتیک برای تنظیم کشش سیم بگسل تعلیق باید حداقل در یکی از دو انتها وجود داشته باشد. این وسیله با مکانیزم متعادل‌ساز فشردگی به طور جداگانه معرفی می‌شود، چنین وسیله‌ای شامل یک سوکت گوه‌ای است که همراه یک فنر مارپیچ فولادی، ضربه‌گیر لاستیکی و کابل شو است.
وزنه تعادل:
وزنه تعادل در آسانسورهای کششی و زنجیری برای تعادل جرم کابین و درصدی از وزن بار یا مسافر به کار می‌رود. بین ۴۵ تا ۵۰ درصد می‌باشد. وزنه‌های تعادل داخل قاب مربوطه بایستی به طریقی مهار شده باشند که در اثر ضربات احتمالی شکسته نشده و از طریق قاب خارج نشوند. به قاب وزنه باید حفاظ یا حفاظ‌هایی فلزی نصب شوند تا در صورت شکستن کفشک‌های وزنه، قاب از ریل وزنه خارج نشوند.
هدایت کابین:
استفاده از ریل راهنما به علل زیر است:
۱) برای هدایت کابین و وزنه تعادل در حرکت عمودی و حداقل کردن حرکات افقی.
۲) جلوگیری از نوسانات کابین به علت نیروهای خارج از مرکز
۳) توقف و نگه داشتن کابین در هنگام عملکرد مکانیزم ایمنی کابین و وزنه تعادل در حرکت خود باید توسط حداقل دو ریل راهنما فولادی صلب هدایت شوند. این دو از فولاد ساختمانی دارای تنش کششی بیشتر از ۳۷۰ نیوتن بر میلی‌مترمربع و کمتر از ۵۲۰ نیوتن بر میلی‌مترمربع ساخته شده‌اند.
مقررات ایمنی ریل‌های راهنما:
۱٫ کابین و وزنه تعادل بایستی هر کدام به وسیله حداقل دو ریل راهنمای سخت، هدایت شوند.
۲٫ توان و استحکام ریل‌ها، متعلقات و اتصالات آنها باید جهت تحمل نیروهای ناشی از عملکرد ترمز ایمنی (پاراشوت) و همچنین انحناء و پیچش‌های ناشی از بار نامتعادل داخل کابین، کافی باشد.
سیستم ایمنی یک وسیله مکانیکی برای متوقف کردن کابین (یا وزنه تعادل) به طریق درگیر شدن با ریل‌های راهنما است و در مواقعی که کابین از سرعت تعیین شده قبلی در جهت حرکت به سمت پایین تجاوز کند بدون توجه به دلیل افزایش سرعت، عمل می‌کند.
۳٫ ریل‌های راهنما باید به گونه‌ای به براکت‌ها و سازه ساختمان‌ها محکم شوند که اثرات نامطلوب ناشی از نشست ساختمان یا انقباض بتن، به صورت خودکار یا با تنظیم ساده‌ای قابل جبران باشد.
۴٫ جوشکاری ریل‌ها به همدیگر یا به براکت‌ها و ساختمان ممنوع می‌باشد.
انواع کفشک راهنما
کابین و وزنه تعادل می‌باید بر روی پل راهنما توسط کفشک‌های بالایی و پایینی که به شاسی متصل هستند هدایت شوند.
دو نوع اصلی کفشک راهنما وجود دارد که عبارتند از:
۱) کفشک‌های لغزشی:
کفشک‌های لغزشی که اخیراً استفاده می‌شود برای سرعت‌های کم و متوسط تا حدود ۲ متر بر ثانیه می‌باشد. اصطکاک لغزشی می‌تواند مقاومت قابل توجهی در حرکت کابین اعمال نماید. با به کار بردن کفشک‌های لغزشی ریل‌های راهنما باید روغن‌کاری شوند تا مقاومت در مقابل اصطکاک و سایش کم شود و شرایط لغزش بهتر گردد. امروزه استفاده از روغن‌کاری کننده‌های خودکار با روغن سنگین یا گریس معمول است.
۲) کفشک‌های غلطکی
وجود کفشک‌های راهنمای غلطکی در آسانسورهای سرعت زیاد ضروری هستند. هر چند نرمی حرکت کابین و صرفه‌جویی در انرژی به علت کاهش در اصطکاک وجود این کفشک‌های غلطکی را در آسانسورهای با سرعت متوسط را نیز اقتصادی می‌کند.
گاورنر سرعت غیرمجاز:
گاورنر در موتورخانه قرار دارد و شامل سیم بگسل گاورنر (۱) (سیم بگسل) که از فلکه گاورنر (۱) گذشته و به فلکه کششی (۳) در ته چاهک امتداد یافته و مجدداً به گاورنر برگشته و حلقه‌ای تشکیل می‌دهد. سیستم به وسیله کابین که در نقطه (۴) به سیم بگسل گاورنر وصل شده به حرکت درمی‌آید. وقتی که سرعت به حد فعال شدن گاورنر برسد، گاورنر سیم بگسل را نگه می‌دارد و از آنجایی که کابین هنوز حرکت خود را در جهت پایین ادامه می‌دهد، لذا سیم گاورنر کشیده شده و در نهایت سیستم ایمنی عمل می‌نماید. سرعت فعال شدن گاورنر ۱۸ EN باید مطابق حداقل ۱۱۵ درصد سرعت اسمی باشد.
سیستم ایمنی(پاراشوت)
کابین هر آسانسور که بوسیله سیم بگسل‌ها یا زنجیرها، معلق و ممکن است به وسیله اشخاص به منظور تردد و جابجایی بار یا کالا مورد استفاده واقع شود، باید مجهز به سیستم ایمنی یا آنچه در ایران به اسم پاراشوت معروف شده است گردد. وزنه تعادل زمانی باید یا سیستم ایمنی (پاراشوت) مجهز شود که طبقه زیرین آن مسکونی باشد.
سیستم ایمنی یک وسیله مکانیکی برای متوقف کردن کابین (یا وزنه تعادل) به طریق درگیر شدن با ریل‌های راهنما است و در مواقعی که کابین از سرعت تعیین شده قبلی در جهت حرکت به سمت پایین تجاوز کند بدون توجه به دلیل افزایش سرعت، عمل می‌کند.
سیستم ایمنی ترجیحاً در زیر و در پایین‌ترین قطعه یوک کابین نصب می‌شود و بر روی جفت ریل‌های راهنما عمل می‌کند. درگیری با ریل‌های راهنما باید همزمان باشد، و کف کابین با بار توزیع شده به طور یکنواخت، نباید انحراف بیش از ۵ درصد از موقعیت خودش داشته باشد.
سرعت مشخص که کابین یا وزنه تعادل باید در آن متوقف (پاراشوت) شود برابر با سرعتی است که گاورنر برای آن تنظیم شده تا عکس‌العمل نشان دهد. سیستم ایمنی وزنه تعادل ممکن است یا با خرابی سیستم تعلیق و یا به وسیله یک سیم بگسل ایمنی، اگر سرعت اسمی از یک متر بر ثانیه متجاوز نباشد عمل نماید. یک سوییچ سرعت بیش از حد مجاز باید روی دستگاه گاورنر نصب شود تا قبل از فعال شدن سیستم ایمنی مدارات کنترل را قطع نماید.